پايان نامه جرم

پايان نامه جرم

مقدمه

پيشگيري  از جرم چند دهه اي است كه به يكي از موضوعات مهم در مطالعات جرم شناسي تبديل شده است . اين موضوع را مي توان حتي در آثار مدون سياست هاي كنترل جرم كه در بسياري از كشورهاي اروپايي و آمريكايي اعمال مي شود ، ملاحظه كرد . امروزه نظام هاي حقوق كشورهاي پيشرفته ، پيشگيري از جرم را به عنوان رويكردي بهينه و موثر در مقابل تدابيري مانند اشكال متنوع نظارت و اجراي عدالت كيفري به رسميت شناخته و در قالب برنامه هاي متنوع اجرا مي نمايد . در بين شيوه هاي مختلف پيشگيري از جرم ، پيشگيري وضعي در كنار شيوه هاي پيشگيري اجتماعي ، از اواخر دهه 1970 ميلادي مطرح ، نظريه پردازي شد و به اجرا درآمد . اقدام هاي پيشگيرانه وضعي ناظر به اوضاع و احوال و شرايطي است كه مجرم را در آستانه ارتكاب جرم قرار مي دهند . اين اوضاع و احوال كه در جرم شناسي ، وضعيت ماقبل بزهكار يا وضعيت هاي پيش جنايي نام دارد ، فرآيند گذار از انديشه به عمل مجرمانه را تحريك يا تسهيل مي نمايد .

طرح پيشگيري وضعي به عنوان يك نظريه علمي ، اصالتاً تأسيس انگليس است . توسط (كلارك) ، (مي هيو) و ( كرنيش ) مطرح شد. امروزه جرم ، ترس از جرم و رفتار هاي ضد اجتماعي مهم ترين نگراني هاي جامعه اند . از آنجايي كه جرايم در بستر مكان رخ مي دهند ، طراحي مناسب محيط كه در قالب هاي معماري و شهرسازي نمود مي يابد راه حل مناسبي در پيشگيري از وقوع جرم مي باشد . اين پايان نامه به دنبال شناخت و بررسي اهميت معماري و ارائه راهكار هاي عملي جهت استفاده از معماري به منظور پيشگيري از وقوع جرم مي باشد.  در كنار توجهات كنوني معماري و شهرسازي از قبيل زيباسازي ، صرفه اقتصادي ، رعايت حريم خصوصي ، رعايت حقوق و آزادي هاي فردي ، محكم سازي و مقاومت بالا در برابر حوادث طبيعي به مقاومت محل هاي مسكوني در برابر جرم نيز توجه كرده است .

در كشور ما يكي برخورد با جرم در كيفر و مجازات است و ديگري پيشگيري از جرم عمده ترين قوانيني در جهت مجازات كردن كيفر است . هرچند در اين زمينه اخيراً و با تصويب قانون جديد مجازات اسلامي ، رويكردهاي قانوني به صورت مناسبي تغيير يافته ولي بايد در عمل نيز اين موضوعات را جدي گرفته شود ، و به سمتي برويم كه با اجرا شدن تمامي قوانيني كه در اين زمينه تصويب شده است و از آن جمله برخي از قوانين برنامه پنجم توسعه بتوانيم فرهنگ حاكم بر شهروندان و مسئولان را علي الاخصوص در بحث معماري و پيشگيري از جرم استوار كنيم .

موضوع ديگير كه بايد به آن اشاره كرد . موضوع مديريت و ارتقاي فرهنگي به واسطه توانايي و نفوذ فراگير معماري است . معماري با روابط كالبدي و جاذبه هاي بصري ، ايجاد تعادل رواني در جامعه افزايش اساسي هويت ملي و تعلق خاطر اجتماعي و توسعه زيبايي شناسي و در نتيجه ارتقاي مكارم اخلاقي و ... پيوستگي هاي جمعي را تقويت و توان رفتاري جامعه و افراد جامعه را نهادينه مي كند .

بيان مسئله

معماران ، طراحان و برنامه ريزان در ساخت ساختمان ها همه موارد را در نظر مي گيرند ، اما انگار موارد امنيتي را فراموش مي كنند . در بسياري از موارد طراحي نامطلوب در ها ، پنجره ها و قفل ها امكان دسترسي مجرمان فراهم شده است . اكنون به نظر مي رسد در تكميل طرح هاي ساختماني نگرش يشگيرانه از جرم نيز تا حدودي در نظر گرفته مي شود . با وجود اين ، هنوز بيشترين توجه به جنبه هاي زيبايي شناختي ، فاضلاب ، اطفاء حريق ، خروج اضطراري و پاركينگ است و به موارد امنيتي يك ساختمان چندان توجه نمي شود . يك روند بازنگري طرح پيشگيري از جرم از گذر طراحي محيطي بايد در جوامع و سازمان هاي مربوط براي بررسي اين موارد شكل مي گيرد . شكل فيزيكي يك محيط در طراحي و به كار گيري تاثير مستقيمي بر امنيت يا جرم مي گذارد . رابطه آشكار ميان فضاي فيزيكي و جرم به عنوان يك مولفه فرهنگي ساختمان دسازي شناخته شده است و مفاهيم روابط انسان – محيط در پيشگيري از جرم بازبيني شده اند .

بعضي محيط ها باعث مي شود مردم احساس امنيت و آرامش كنند در حالي كه در بعضي محيط ها احساس آسيب پذيري مي نمايند . منطق حكم مي كند كه جوامع و سازمان ها به صورت فعال در روند طرح پيشگيري از جرم از طريق وضعي درگير گردند . بسياري از حقوقدانان نقش تصميم گيري و مديريت را در حفظ امنيت بيشتر از نگهبانان و سيستم هشدار دهنده ي اساسي مي دانند . سوالات بسياري در خصوص آينده نگري و امكان رفع مشكلات و مديريت كارآمد وجود دارند . عملكرد هاي امنيت آينده عملكرد امنيت طبيعي هستند . درك دادگاه از حفظ امنيت از شيوه هاي مكانيكي جرم سازماني فراتر رفته و ديدگاه هاي طبيعي در مديريت منابع فيزيكي و انساني غالب گرديده است . تحت تاثير دگرگوني هاي اقتصادي ، اجتماعي و فرهنگي در سراسر جهان و وقوع انقلاب در زمينه فناوري اطلاعات و ارتباطات و به موازات آن افزايش قابل ملاحظه ناهنجاري هاي اجتماعي در اكثر كشور هاي توسعه يافته و در حال توسعه ، طي دهه هاي اخير ، ديدگاه هاي نويني براي كنترل پيشگيري و مقابله با بزهكاري ها ارائه شده است . پيشگيري محيطي از جرم ، بر اين مفهوم ساده مبتني است كه جرم تا اندازه اي پيامد فرصت هاي برخاسته از محيط است در اين صورت ، بايد دگرگوني محيط فيزيكي به منظور كاستن ارتكاب جرم امكان پذير شود . در واقع هدف ، ارتقاي سطح آگاهي صاحبان منزل معماران و طراحان شهري درباره مفهوم پيشگيري از جرم از طريق طراحي محيط است كه به دنبال افزايش امنيت توسعه شهري و كاهش فرصت هاي مجرمانه حاصل مي شود .

همواره از محيط عناصرآن (رنگ ، نور، ارتفاع و ...) براي تأثير گذاري بر رفتار انساني استفاده شده است. تأثير محيط برانسان موضوع جديدي نيست و از قديم الايام از محيط براي تأثير گذاري بر رفتار انسان ها استفاده شده است.اين موضوع يكي از موضوعات مورد علاقه فلاسفه نيز بوده است. براي مثال تمام كساني كه به بحث درباره آرمان شهر و مدينه ي فاضله پرداخته اند به اصول و روشهايي اشاره كرده اند كه بر شكل دادن به محيط و متقابلاً بر رفتارهاي جمعي وفردي تأثير داشته اند. صاحب نظران مختلف به تأثير محيط بر انسان اشاره كرده اند: از جمله ابن خلدون شرايط محيط طبيعي و "محيط ساخته شده " را توأمان در روند زندگي بشر و تحولات فرهنگي اخلاقي و رفتاري موثر مي داند شايداين فرايند تأثير گذاري را بتوان  از طريق احساس "هويت" يا " اين هماني" انسان با محيط تفسير كرد. به عبارت ديگر، انسان هويت خويش را در هويت محيط جستجو مي كند و هويت محيط را هويت خويش مي پندارد و سعي در استحاله ي مختصات هويتي خويش به سمت كسب مختصات هويت محيط مي نمايد. تا دوران معاصر به دليل محدويت هاي مفهوم انسان در نظريه هاي طراحي ، كه صرفاً انسان از ديد فيزيولوژيك مورد بررسي قرار مي گرفت، الگويي نيز كه در خصوص رابطه ي انسان و محيط ارائه مي شد بر همين الگو مبتني بود. اين الگو كه مبتني بر جبرگرايي محيطي بود، بر مبناي مدل محرك و پاسخ قرار گرفته بود: بدين معنا كه محيط طبيعي و مصنوع، محرك بوده و انسان پاسخ هايي از پيش تعيين شده به اين محرك ها مي دهد البته نظريات موجود در خصوص ارتباط انسان و محيط را مي توان به سه دسته ي " جبرگرايي محيطي "(انسان به مانند بي اختيار )، " امكان گرايي محيطي " و "احتمال گرايي محيطي" تقسيم بندي كرد.             

در كنار ساير رهيافت هاي پيشگيري از جرم كه بيشتر به دنبال تغيير شخصيت و از بين بردن زمينه ها وعلل اجتماعي ، سياسي و اقتصادي جرم بوده اند، رهيافت مكانيكي ( وضعي وفرصت مدار)  در پيشگيري از جرم به يكي از ديدگاه هاي غالب در زمينه ي پيشگيري از جرم تبديل شده است در كنار نظريه پيشگيري وضعي ، نظريه اي ديگر مطرح شده است كه به " پيشگيري از جرم از طريق طراحي محيطي " معرف است. اين ديدگاه از لحاظ مباني نظري تا حدودي شبيه نظريه پيشگيري وضعي است ولي در قلمرو و كاربرد محدودتر از آن است.

نظريه CPTEDبر اين ادعا استوار است كه مي توان "با طراحي مناسب و كاربري موثر از محيط ، از ارتكاب جرم پيشگيري كرده و علاوه بر بهبود كيفيت محيط زندگي بر ترس ناشي از جرم نيز غلبه كرد" اين نظريه هدف وتمركز خود را بر " محيط ساخته شده" و جرايم مرتبط و شايع در مناطق مسكوني مانند، ديوار نويسي، تخريب و سرقت قرار مي دهد. به عبارت ديگر، اگر محيط به نحوي طراحي شود كه بتواند موجب بهبود نطارت افرادشده، تعلق ساكنان را به قلمرو خود بالا برده و تصويري مثبت از فضا ايجاد كند، فرصت هاي مجرمانه كاهش خواهد يافت و مجرمان از ارتكاب جرم باز خواهند ماند. زيرا در معامله ي عقلاني مجرم، ميزان تلاش و خطر ارتكاب جرم ( هزينه ) بيشتر از منافع حاصل از جرم ( سود ) خواهد بود. اين ديدگاه نسبت به ساير انواع پيشگيري ها ( به قول كوسن ) اين مزيت را دارد كه " تغيير وضعيت بسيار ساده تر از تغيير شخصيت فرد است" ساختمان ها ، خيابان ها، فضاهاي سرباز و پارك ها صرفاً فضاهايي نيستند كه جرم در آنجا روي مي دهد، بلكه ساختار و طراحي فضا مي تواند موجب پيشگيري و باز دارندگي از فعاليت هاي مجرمانه شده و امنيت شهري را بهبود بخشد. اين ديدگاه در بر گيرنده ي تحليل هاي دقيق وضعي از جرم است كه به دنبال يافتن وضعيت ها و شرايطي است كه مي توانند فرصت هاي مجرمانه ايجاد كنند.

شايد در اين ميان بتوان گفت كه نقش و تأثير گذاري محيط بر جرم از ابتدا زياد مورد توجه واقع نشده بود. البته اگر به اين مسئله هم پرداخته شده باشد بيشتر اين رويكردها جبرگرايانه بوده و بيشتر بر تأثير گذاري محيط جعرافيايي و طبيعي بر جرم پرداخته شده است و بحثي پيرامون تأثير محيط فيزيكي و ساخته شده بر رفتار مطرح نبوده است ( ازاين جمله مي توان به قانون حرارتي كلته و گري اشاره كرد )