بررسي سياست جنايي ايران با سياست جنايي انگليس در خصوص جرايم عليه آثار فرهنگي

چكيده

      آثار فرهنگي مبين هويت و سند تشخيص و تمايز تمدن‌هاي گوناگون در جهان هستند كه بشر كنوني ملزم است خود را به حراست و پشتيباني از اين گنجينه هاي تجديد نشدني وا دارد. به علاوه ضرورت حفاظت از اين آثار باستاني به واسطه قرار داشتن آنها در معرض عوامل گوناگون از جمله عوامل نامساعد طبيعي و حملات بيگانگان و حتي خسارات ناخواسته مردم بازديد كننده و ... به وضوع قابل رويت مي باشد. به علاوه خسارت مزبور نه به يك فرد و يا گروه بلكه به فرهنگ و تمدن يك كشور و يك ملت است، لطمات جبران ناپذيري وارد مي كند كه اساساً هميشگي خواهد بود. اما آشكار است كه لزوم وجود قوانين و احكام مربوط به حراست از مواريث فرهنگي، امري است مهم و تلاش جدي هر چه بهتر انجام شدن اين وظيفه كاملاً ضروري است .سياست جنايي ايران در قبال جرائم عليه ميراث فرهنگي و تاريخي نسبتاً به جرم انگاري بيشتري از اين اعمال پرداخته و حتي در مواردي قانونگذار ايران مالك شخصي يك اثر فرهنگي را در صورت آسيب زدن به اثر مجرم تلقي نموده است .حقوق انگلستان هم به جرم انگاري جرائم عليه ميراث فرهنگي پرداخته و مرتكبان جرائم مذكور را قابل مجازات دانسته است. اما در مقايسه با حقوق ايران برخورد ، ملايم تري نسبت به مرتكبين اين جرائم داشته است و شايد سختگيري هاي قانونگذار ايران نسبت به جرائم عليه آثار فرهنگي و تاريخي به اين خاطر باشد كه كشور ايران يك كشور متمدن و غني از لحاظ آثار تاريخي و فرهنگي مي‌باشد و براي جلوگيري از تخريب، سرقت ،قاچاق،و... آثار فرهنگي و تاريخي بيشتر واكنش سركوب گرانه داشته تا پيشگيري و فرهنگ سازي. مقنن انگلستان همگام باساير كشور ها، تعدي به آثار فرهنگي و تاريخي را جرم انگاري نموده است ولي از لحاظ شدت عكس العمل نسبت به ايران حالت متعادل تري داشته و واكنش ملايم تري نسبت به اين جرائم داشته و به پيشگيري و فرهنگ سازي در جهت كاهش جرايم عليه ميراث فرهنگي پرداخته است.

مقدمه

     شاهكاري‌هاي تاريخي بازگو كننده، پيام معنوي گذشتگان و نشانگر خط سير و حركت انسان در طول تاريخ بوده و شاهد زنده و گويايي از سنن باستاني در عصر حاضر هستند و هر روز كه مي گذرد بشريت بيش از پيش به ارزشهاي اين آثار پي مي برد. تا جايي كه مي توان گفت، امروزه آثارتاريخي بعنوان ميراث باقي مانده از گذشتگان و سند هويت هاي ملي هر ملت و يا قومي تلقي شده كه بشر خود را مكلف به حفظ و نگهداري از آنها مي داند.

     بديهي است، كه عوامل مختلفي آثار تاريخي را تهديد مي نمايد؛ كه از جمله مهمترين اين عوامل، عوامل طبيعي نظير؛ سيل، زلزله، باد، باران و ... و عوامل انساني نظير؛ كينه و دشمني، دسيسه ها و توطئه هاي دشمنان داخلي و خارجي به منظور به غارت و چپاول بردن اين آثار و بي هويت نمودن ملتها و ... مي باشد. لذا ملاحظه مي‌شود كه، ضرورت حفظ و نگهداري و حمايت از اين آثار ابعاد مختلفي را در بر مي گيرد، ليكن بعد حمايت حقوقي و قانوني از اين آثار اهميتي به مراتب بيشتري از ساير ابعاد دارد. و در رهگذر حمايت قانوني، حمايت كيفري از اين آثار اهميت به سزايي دارد، زيرا هدف عمدۀ قوانين كيفري ارعاب فردي و عمومي مي باشد. چه آنكه فقد حمايت جزايي از يك اثر غير تاريخي فرهنگي، حداكثر موجب ورود خسارت و ضرر به فرد يا افراد معيني مي شود كه به سادگي قابل جبران بوسيله ضمانت اجراهاي حقوقي(مدني) مي باشند ليكن صدمه و خسارتي كه به يك اثر تاريخي وارد مي گردد غير قابل جبران و هميشگي خواهد بود.مضافاً آنكه خسارت وارده نه به يك فرد بلكه به يك جامعه و عموم افراد  آن جامعه و حتي به بشريت ، چه نسل حاضر و چه نسل آينده وارد مي گردد. از اينرو تدوين قوانين مناسب كيفري مي تواند عامل بازدارندۀ مفيدي براي پيشگيري از ارتكاب جرم باشد. بنابراين ضرورت وجود و حاكميت قانون و عمل به آن در جهت حفظ و حراست از مواريث فرهنگي به علت آنكه خسارت وارده بر آن غير قابل جبران و هميشگي خواهد بود، بيش از هر امر ديگري حائز اهميت و در خور توجه مي باشد. لذا بديهي است كه، مي بايست تلاشي مجرانه اي را در جهت حمايت از آثار تاريخي و فرهنگي و حراست از آنها، كه تعلق به جامعه بشري دارند، نمود. مقررات حقوق جزايي انگلستان نيز همگام با ساير مقننين،نظر به اهميت آثار فرهنگي تاريخي و جلوگيري از تخريب  و از بين رفتن اين آثار در قوانين جزايي خود به جرم انگاري در اين موارد پرداخته و گاهاً مرتكبين جرايم عليه ميراث فرهنگي را با مجازات هاي سنگين روبه رو كرده است.

فهرست

چكيده 1

مقدمه. 2

الف- بيان مسأله. 3

ب- سئوالات تحقيق.. 3

ج- پيشينه تحقيق.. 4

د- فرضيات تحقيق.. 5

ه- اهداف تحقيق.. 5

و- روش تحقيق.. 5

ز- سازماندهي تحقيق.. 6

فصل اول: كليات

1-1 مفهوم و تعريف فرهنگ،آثار فرهنگي و تاريخي.. 8

1-1-1 تعريف مال، فرهنگ و آثار فرهنگي.. 8

1-1-1-1 تعريف فرهنگ و آثار فرهنگي.. 8

1-1-1-2 تعريف آثار تاريخي.. 10

1-1-2 تعريف اموال فرهنگي در ايران و انگلستان. 12

1-1-2-1 اهميت اقتصادي.. 14

1-1-2-2 اهميت فرهنگي.. 14

1-1-2-3 اهميت باستان شناسي.. 15

1-1-2-4 اهميت مذهبي.. 15

1-1-3 مالكيت اموال تاريخي- فرهنگي در ايران و انگلستان. 16

1-1-3-1 مالكيت اموال تاريخي و فرهنگي در ايران. 16

1-1-3-2 مالكيت اموال تاريخي – فرهنگي در انگلستان. 19

1-1-4 مفهوم سياست جنايي.. 19

1-1-4-1 مفهوم مضيق سياست جنايي.. 20

1-1-4-2 مفهوم موسع سياست جنايي.. 20

1-2 اهداف موجود ازجرم انگاري جرايم عليه ميراث فرهنگي.. 20

1-2-1 هدف مشترك؛ برقراري نظم عمومي.. 20

1-2-2 اهداف ويژه 21

1-2-2-1 حفظ و حمايت از اموال تاريخي-  فرهنگي.. 21

1-2-2-2 حفظ حقوق عمومي و اجتماعي.. 22

1-3 تاريخچه تقنيني حمايت كيفري از ميراث فرهنگي كشور. 22

1-3-1 قانون مجازات عمومي 1304. 22

1-3-2 ساير قوانين قبل از انقلاب... 23

1-3-3 قوانين پس از انقلاب اسلامي.. 25

فصل دوم: بررسي جرايم عليه آثار فرهنگي و تاريخي

2-1 تخريب اموال تاريخي- فرهنگي.. 28

2-1-1 تخريب اموال تاريخي – فرهنگي در حقوق ايران. 29

2-1-1-1 معناي لغوي و اصطلاحي تخريب... 29

2-1-1-2 عنصر مادي.. 30

2-1-1-3 عنصر رواني.. 31

2-1-1-4 موضوع جرم تخريب... 32

2-1-1-5 تشخيص آثار فرهنگي.. 33

2-1-2 سابقه تاريخي تخريب اموال تاريخي و فرهنگي در حقوق انگلستان. 34

2-1-2-1  سابقه تاريخي.. 34

2-1-2-2 تخريب آثار فرهنگي در حقوق موضوعه انگلستان. 41

2-2 سرقت اموال تاريخي و فرهنگي.. 42

2-2-1 سابقه تاريخي سرقت... 42

2-2-2 سرقت در حقوق ايران. 44

2-2-2-1 تعريف لغوي سرقت... 44

2-2-2-2 تعريف اصطلاحي و قانوني سرقت... 44

2-2-3 سرقت در حقوق انگلستان. 45

2-2-3-1 عنصر مادي سرقت در حقوق انگلستان. 45

2-2-3-2 عنصر معنوي سرقت در حقوق انگلستان. 48

2-3 ايجاد تزلزل در بنيان آثار فرهنگي – تاريخي در حقوق ايران و انگلستان. 53

2-4 قاچاق آثار تاريخي – فرهنگي.. 54

2-4-1 تعريف قاچاق.. 55

2-4-2 بررسي تقنيني جرم قاچاق موضوع اموال تاريخي – فرهنگي.. 56

2-4-2-1 عنصر مادي جرم قاچاق اموال تاريخي و فرهنگي.. 58

2-4-2-2 عنصر رواني جرم قاچاق اموال تاريخي و فرهنگي.. 58

2-4-3 نحوه تشخيص آثار فرهنگي – تاريخي.. 59

2-4-4  شاكي يا مدعي خصوصي موضوع اين ماده 60

2-5 حفاري غير مجاز براي به دست آوردن اموال تاريخي – فرهنگي.. 61

2-5-1 حفاري غير مجاز. 62

2-5-1-1 انواع حفاري.. 63

2-5-1-2 عناصر تشكيل دهنده جرم حفاري غيرمجاز. 64

2-5-1-3 بدست آوردن اتفاقي اشيائ تاريخي – فرهنگي.. 65

2-5-1-4 خريد و فروش اموال تاريخي – فرهنگي حاصله از حفاري غيرمجاز  66

2-5-2 تجاوز به آثار تاريخي – فرهنگي.. 67

2-5-2-1 عناصر جرم تجاوز به آثار فرهنگي و تاريخي و شرايط تحقق آن. 68

2-5-2-2 عنصر مادي تجاوز به آثار فرهنگي و تاريخي.. 68

2-5-2-3 شرايط تحقق جرم تجاوز به آثار فرهنگي و تاريخي.. 69

2-5-2-4 موضوع جرم تجاوز به آثار فرهنگي و تاريخي.. 70

2-6 مرمت، تغيير، تجديد و توسعه غير مجاز اماكن فرهنگي – تاريخي.. 70

2-6-1 عناصر تشكيل دهنده جرم مرمت، تغيير، تجديد و توسعه غير مجاز در اماكن فرهنگي و تاريخي   71

2-6-1-1 عنصر مادي.. 71

2-6-1-2 عنصر رواني.. 71

2-6-2 مرمت، تغيير، تجديد و توسعه غير مجاز اماكن فرهنگي و تاريخي در حقوق موضوعه انگلستان  71

2-7 انتقال اموال تاريخي و فرهنگي غير منقول و تغيير كاربري آن. 72

2-7-1 عنصر مادي.. 72

2-7-2 تغيير كاربري اماكن مذهبي و تاريخي.. 74

2-7-2-1 عنصر مادي جرم تغيير كاربري اماكن مذهبي و تاريخي.. 74

2-7-2-2 عنصر رواني جرم تغيير كاربري اماكن مذهبي و تاريخي.. 75

2-7-2-3 مرجع تشخيص جرم تغييركاربري اماكن مذهبي و تاريخي.. 75

2-7-2-4 مرتكب جرم تغيير كاربري اماكن مذهبي و تاريخي.. 76

فصل سوم: سياست جنايي ايران و انگليس در قبال جرايم عليه ميراث فرهنگي

3-1 مجازات جرائم عليه ميراث فرهنگي در حقوق ايران. 81

3-1-1 مرتكبين جرايم عليه ميراث فرهنگي.. 81

3-1-1-1 اشخاص حقيقي.. 82

3-1-1-2 اشخاص حقوقي.. 84

3-1 -2 مجازات ها و تغييرات حاصل از آن. 84

3-1-2-1 كيفر تخريب اموال تاريخي- فرهنگي ماده 558. 85

3-1-2-2 كيفر سرقت اموال تاريخي- فرهنگي ماده 559. 85

3-1-2-3 كيفر ايجاد تزلزل در بنيان آثار فرهنگي – تاريخي ماده 560. 86

3-1-2-4 كيفر قاچاق آثار تاريخي – فرهنگي ماده 561. 87

3-1-2-5 كيفر حفاري غير مجاز براي به دست آوردن اموال تاريخي- فرهنگي ماده 562  89

3-1-2-6 كيفر تجاوز به آثار تاريخي – فرهنگي ماده 563. 90

3-1-2-7 كيفر مرمت، تغيير اماكن تاريخي – فرهنگي ماده 564. 90

3-1-2-8 كيفر انتقال اموال تاريخي- فرهنگي غير منقول ماده 565. 91

3-1-2-9 كيفر تغيير كاربري اماكن مذهبي و فرهنگي ماده 566. 91

3-1-2-10 قابل گذشت بودن جرايم عليه ميراث فرهنگي.. 92

3-2 مجازات جرايم عليه آثار فرهنگي در انگليس.... 93

3-2-1 اصلاح مجرم. 93

3-2-1-1 مساعدت كنندگان. 94

3-2-1-3 معاونين.. 95

3-2-2 دستياران مجرم. 95

نتيجه گيري.. 98

پيشنهادات... 100

منابع و مآخذ. 103