تحقيق و پژوهش كارشناسي ارشد

بررسي نقش جشنواره هاي موضوعي تئاتر در تغيير نگرش نويسندگان و كارگردانان تئاتر

 چكيده

توجه به تئاترهاي موضوعي و كاركرد آنها به واسطه رايج بودن آنها در كشور ما مسئله اي حائز اهميت است. به نظر مي رسد كار كردن اين گونه تئاترها و قرار گرفتن در قالب غير منعطف و چارچوب بندي شده آنها هنرمند را از پرداختن آزادانه به اين هنر و رسانه قوي و ايجاد خلاقيت در اين وادي باز مي دارد.

اين پژوهش بر آن است كه اين موضوع را مورد بررسي قرار دهد و به اين پرسش پاسخ دهد كه آيا برگزاري جشنواره هاي موضوعي تئاتر در تغيير نگرش كارگردانان و نويسندگان موثر بوده است يا خير؟

براي دست يابي به نتايج در اين پژوهش از روش پيمايش و ابزار پرسشنامه استفاده شده است و جامعه آماري اين پژوهش نويسندگان و كارگردانان عضو مركز هنرهاي نمايشي شهر تهران است. اين پژوهش به دنبال پاسخگويي به اين سوال اصلي است كه برگزاري جشنواره هاي موضوعي تا چه ميزان در تغيير نگرش و جهان بيني نويسندگان و كارگردانان تئاتر تأثير دارد.

واژگان كليدي:

تئاتر، جشنواره هاي موضوعي، نويسنده، كارگردان، تغيير نگرش

مقدمه

از زماني كه ميرزا فتحلي آخوندزاده اولين «دراما»ي ايراني، ملا ابراهيم خليل كيمياگر، را در 1229ق، پنج سال بعد از قرارداد تركمانچاي نوشت(خلج،17:1381 )، گونه ادبي جديدي در ميدان ادبي ايران به وجود آمد كه در طول بيش از يك قرن، بنا به فراز و فرود راه، توليدات چندي داشته است. اين لحظه پاگيري نمايش­نامه نويسي جديد در ايران مقارن و همخوان با تاريخ مدرنيته[1] است: ميرزا آقا تبريزي و مرتضي قلي خان مويدالممالك نيز پيش از صدور فرمان مشروطه به سياق غرب، نمايش نامه مي نوشتند.(بكتاش، 13: 1356). از آن زمان تا كنون به تناسب شرايط سياسي و اجتماعي جامعه اين هنر دستخوش تغييرات متفاوتي شده است. و در دهه هاي اخير جشنواره هاي موضوعي تئاتر بيشتر در جامعه رايج شده اند و محتواي اين جشنواره­ها جامعه هنري و به تبع آن مخاطبان را دستخوش تغييرات كرده و عكس العمل هاي متفاوتي در اين خصوص ايجاد شده است.

همه رسانه ها در كار زير و رو كردن محتويات انديشه هاي ما هستند و حضورشان در زندگي ما از لحاظ شخصي، سياسي، اقتصادي، زييبا شناختي، روانشناسي، اخلاقي و اجتماعي آن چنان نافذ و گسترده است كه ما به هيچ رو از تماس، تأثير پذيري و تغييري كه در ما پديد مي آورند در امان نخواهيم ماند(كمالي پور،63: 1371).

از آغاز شكل گيري تئاتر در جهان، تا كنون پيشرفت هاي چشمگيري در وجوه گوناگون اين هنر از جمله نمايش­نامه نويسي، كارگرداني، بازيگري، طراحي صحنه و... حاصل شده است و سبك هاي اجرايي و مكاتب گوناگوني در دوره هاي مختلف ثبت و ضبط شده است. به گونه­اي كه هنرمندان هر كشور، در طول تاريخ، شيوه­ها و سبك­ها و سنت­هايي را به وجود آورده­اند كه براي هنرمندان معاصر و آينده خزاين و منابع علمي به شمار مي­روند. (ناظرزاده كرماني،14، 1367)

تعامل و مشاركت افراد گروه در طول تمرين اهميت دارد و همين تعامل و مشاركت است كه موجب تعيير در رفتار و نگرش آنان مي­شود. به اين موضوعات بايد محتوا و موضوع و سوژه هاي تئاتر را نيز اضافه كرد و باز بودن دست نويسنده و يا كارگردان و بازيگران تئاتر براي قدم زدن در اين عرصه، به نسبت آزاد بودن يا درگير بودن در قالب هاي از پيش تعيين شده، نوآوري، خلاقيت، احساس و كار دست اندركاران اين هنر نيز تحت الشعاع قرار خواهد گرفت.

[1]. در تاريخ جديد ايران، به دوره زماني مابين آغاز آشنايي جامعه ايراني با غرب مدرن و وقوع انقلاب مشروطه، عصر بيداري گفته مي­شود. در اين دوره رويارويي ايرانيان تحصكرده با غرب مدرن روز به روز بيشتر شد تا آنكه در نهايت منجر به پديد آمدن گونه­اي از انديشيدن مدرن در ايران و رويكردهاي نوسازانه در بين روشنفكران و دولتيان شد؛ اما از آنجا كه داستان ورود انديشه مدرن در ايران با آنچه در غرب گذشت بسيار متفاوت بود، بسياري به صورتي خاص از مدرنيته در ايران قائل­اند و نامهاي گوناگوني بر آن نهاده­اند. براي بحث ر.ك: علي ميرسپاسي(1384)، تأملي در مدرنيته ايراني، ترجمه جلال توكليان، طرح نو و تقي آزاد ارمكي(1380)، مدرنيته ايراني، تهران: اجتماع و نيز تقي آزاد رمكي (1379)، انديشه نوسازي در ايران، تهران: دانشگاه تهران.

فهرست مطالب

چكيده ج‌

مقدمه 1

بيان مساله تحقيق 3

اهميت و ضرورت انجام تحقيق 4

اهداف پژوهش 4

هدف كلي پژوهش 4

سوالات و فرضيه هاي تحقيق: 4

تعريف مفاهيم: 5

تئاتر 5

جشنواره هاي موضوعي 5

فصل دوم 7

ادبيات و پيشينه پژوهش 7

چهار چوب نظري پژوهش 8

نمايش و نقش عناصر نمايشي 8

نمايش و تعريف آن 8

تاريخچه 10

تئاتر معاصر ايران 13

نمايشنامه 14

كارگردان 15

بازيگر 16

حركت 17

ريتم 18

رقص 20

گفتار و بيان 21

طراحي صحنه 22

لباس 24

نور در نمايش 25

گريم در نمايش 26

جلوه هاي صوتي 27

وسايل صحنه 28

تماشاگر 28

گونه هاي نمايشي 31

تراژدي 31

كمدي 34

فارس 35

ملودرام 38

تراژيكمدي 39

نمايش و انواع آن در ايران 40

بازي هاي نمايشي 42

نمايش عروسكي 43

تعزيه 44

سبك هاي هنري- نمايشي 45

كلاسي سيسم 45

رمانتي سيسم 45

رئاليسم 46

ناتوراليسم 46

سمبوليسم 46

اكسپرسيونيسم 47

دادائيسم 47

سوررئاليسم 47

اگزيستانسياليسم 48

پست مدرنيسم 48

آوانگارديسم 48

نظريات تئاتر 49

نظريه روان كاوي 49

فرويد 49

ژاك لاكان 53

نظريه فمينيستي و جنسيت 55

كاريل چرچيل و توزاك شانگ 58

نظريه دريافت و واكنش مخاطب 61

اقتباس تئاتري 66

اولناي ديويد ممت 67

نظريه ماترياليستي، پسامدرن و پسا استعماري 70

نظريه پسامدرن 70

پسامدرنيسم و تئاتر 73

نظريه پسااستعماري 75

توفان امه سزر 78

پيشينه پژوهش 79

روش پژوهش 81

جامعه آماري 81

حجم نمونه و روش نمونه گيري 81

روش جمع آوري داده ها 82

ابزارگرد آوري اطلاعات 82

روش تجزيه و تحليل داده ها 82

مقدمه 84

الف-ويژگي هاي جمعيت شناختي 84

ب-يافته هاي توصيفي 99

ج ) يافته هاي استنباطي 100

بحث و نتيجه گيري 105

محدوديت هاي پژوهش 106

پيشنهادات پژوهشي 106