پايان نامه راهبردهاي خودارتقايي و خودحفاظتي و انتظارات پيامد در افراد وابسته به مواد و افراد عادي

پايان نامه راهبردهاي خودارتقايي و خودحفاظتي و انتظارات پيامد در افراد وابسته به مواد و افراد عادي

1-1-      مقدمه

 مصرف مواد مخدر سابقه بسيار طولاني دارد و اقوام مختلف آن را به صورت­هاي متنوع مورد استفاده قرار مي­دادند. اگر چه نحوه استفاده و تأثير اينگونه مواد بر جسم و روح در اغلب موارد به لحاظ دارويي و درماني است و هنوز هم مشتقات و تركيبات برخي از مواد مخدر به عنوان داروهاي تسكين دهنده مورد استفاده قرار مي­گيرند، ليكن در دنياي امروز اكثر افراد فقط تغييرات رواني را در مصرف اينگونه مواد جستجو مي­كنند و هر روز بر تعداد مصرف كنندگان اضافه مي­شود و مواد مخدر صورت­هاي پيچيده و متنوعي به خود مي­گيرد. بدون ترديد مصرف بي­رويه و روز افزون مواد مخدر به  عنوان يكي از بزرگترين مشكلات قرن حاضر تلقي مي­گردد و زيانهاي ناشي از آن در زمينه­هاي اجتماعي و اقتصادي بسيار سنگين است (صالحي، 1371).

وابستگي به مواد يكي از معضلات زندگي بشر به شمار مي­رود. افزايش مواد مخدر طي قرن گذشته نگراني روز افزوني را براي همه جوامع در پي داشته است. در دهه­ي اخير، نتايج بررسي­هاي انجام شده در ايران، نشان داده كه آمار اعتياد طي چهار ده اخير در نوسان بوده است؛ به طوري كه در سال 1390، اين برآورد در جمعيت 15 تا 64 (طبق سرشماري سال 1385معادل 50 ميليون نفر) برابر با يك ميليون و سيصد و بيست و پنج هزار نفر اعلام شده است (صرامي، قرباني و مينوئي؛ 1392).

عوامل زيادي در پديده اعتياد تاثير دارند و در كل متخصصان اين زمينه معتقدند كه تعامل عوامل ژنيتكي/زيست شناختي، روانشناختي، اجتماعي و فرهنگي در شكل گييري اين پديده دخالت دارند (انجمن راونپزشكي آمريك ، 2013).

از آنجاكه مصرف مواد ارتباط نزديكي با جرم دارد به نظر مي­رسد كه مصرف كنندكان مواد اشتياق كمتري به اصول اخلاقي داشته باشند. مطابق نظر بندورا (1991) بي­اشياقي اخلاقي  به فقدان تمايل فرد براي پرداختن به موضوعات اخلاقي گفته مي­شود. بندورا و باربارانلي و كاپار  (1996) دريافتند كه افراد داراي بي­اشتياقي اخلاقي بالا تمايل بيشتري به شركت در رفتارهاي بزهكارانه، سطح بالاتر پرخاشگري، و سطوح پايين تر گناه و گرايش به نفع اجتماعي دارند.

از طرف ديگر چون وابستگي به مواد با سير نزولي در عمكردهاي شغلي، اجتماعي، تحصيلي وغيره همراه است مي­توان فرض كرد كه افراد وابسته به مواد در راهبردهاي خود­ارتقايي و خود­حفاظتي[4] ضعف دارند. راهبردهاي خودارتقايي و خود حفاظتي تاكتيك­هايي هستند كه هر فرد براي رشد و بهبود عملكرد مثبت خود به كار مي­گيرد. اين فاكتور به صورت متفاوتي با متغيرهاي كليدي شخصيت چون عزت نفس و خود­شيفتگي مرتبط مي­باشد. توسعه­ي اين رهيافت تركيبي (تلفيقي) در آينده مي­تواند بحث زيادي را درباره ساختار و ديناميك­هاي انگيزش خود­ارتقايي و خودحفاظتي نشان دهد. افراد انگيزش مي­يابند تا تلقي مثبتي از خود را به دست آورند. آن ها اغلب سعي مي­كنند تا ديدگاه­هاي مثبت از خود (خود ­ارتقايي) و جلوگيري و اجتناب از ديدگاه هاي منفي از خود (خود­حفاظتي) را به دست آورند (بامستر[5]، 1998؛ صديقص، گرين و پينتر[6]، 2004؛ الايك و گووران[7]، 2005).

انتظارات پيامد[8] عامل ديگري است كه مي­تواند در افراد وابسته به مواد و عادي متفاوت باشد. بنابراين، انتظارات پيامد باورهايي هستند مبني بر اينكه سود و مزايا، از رفتار خاصي پيروي خواهد كرد. انتخاب نهائي افراد، به شدت به وسيله عقايد و باورهاي آنها در مورد نتايج احتمالي انجام آن رفتار، تعيين مي­شود (بي­هات، دارن، كاترينا، بروجه و لاي[9]، 2009). در حقيقت، انتظارات پيامد، به طريق ايجاد انگيزه (پيامدهاي مثبت) يا پيامدهاي منفي (به طريق كاهش انگيزه) بر روي رفتار اثرگذار هستند (بي­هات و همكاران،2009). مفهوم انتظارات پيامد از نظريه ارزش انتظار مشتق شده است و به اين اشاره دارد كه رفتار، محصول انتظارات افراد، از دست يابي به پيامدي خاص و ميزان ارزشي كه براي آن پيامد قائل هستند، است. مصرف مواد چون پيامدهاي مختلف منفي نظير فعاليت­هاي اجنماعي، خانوادگي ، شغلي و... نيز همراه مي­گردد و با افزايش بروز جرم همراه است. احتمال مي­رود الگوهاي ادراك اين پيامدهاي مي­تواند يكي از تفاوت­هاي افراد وابسته به مواد و عادي باشد.

بنابراين هدف پژوهش حاضر، مقايسه بي­اشتياقي اخلاقي، راهبردهاي خودارتقائي و خودحفاظتي و انتظارات پيامد در افراد وابسته به مواد و عادي مي­باشد.

1. American Psychiatric Association

[2] . moral disengagement

[3].Bandura, Barbaranelli & Caprara

[4] . self-enhancement & self-protection

1. Baumeister

[6] . Sedikides, Green, & Pinter

[7] . Alicke & Govorun

[8] . outcome expectation

[9] . Bhat, Darren, Catherine, Bruce & Leigh

بيان مسأله

وابستگي به مواد به معناي تمايل شديد فرد به ادامه مصرف يك ماده مي­باشد به طوري كه وابستگي به عنوان يك سندرم باليني با جنبه­هاي رفتاري، شناختي و فيزيولوژيكي باعث مي­شود كه فرد مصرف مواد را به رفتارهاي ديگر ترجيح دهد. وابستگي به مواد را مي­توان به عنوان يك حالت پايدار تعريف كرد كه در آن ظرفيت فرد براي تنظيم رفتارهاي اجباري جستجوي دارو كاهش مي­يابد بدون اينكه خطر پيامدهاي منفي جدي اين رفتار در نظر گرفته شود (هايمن و مالينكا[1]، 2001).

 وابستگي يا اعتياد به مواد يك معضل مهم سلامت عمومي به حساب مي­آيد، بر اساس برآوردهاي موجود فقط در ايالات متحده 6/22 ميليون نفر سوء مصرف كننده مواد محرك هستند (سامسا[2]، 2010).

طبق گزارش جهاني دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد (2015)، شيوع مصرف مواد همچنان در سرتاسر جهان ثابت است. تخمين زده مي­شود كه تعداد 246 ميليون نفر - كمي بيش از 5 درصد از افراد 15 تا 64 سال در سرتاسر جهان در سال 2013 يك ماده مخدر مصرف كرده باشند. در ايران نيز، طي 20 سال گذشته، ميزان رشد سوء مصرف مواد بيش از 3 برابر نرخ رشد جمعيت بوده است (توكلي، شجاعي و مظلوم ، 2010). سوء مصرف مواد، اختلال پيچيده­اي در كل فرد است و نشان دهنده الگوهاي رفتاري و فكري خود تهديد كننده و خودمخرب، آشفتگي در سبك زندگي و عملكرد فرد مي­باشد. با وجودي كه اثرات ژنتيكي، فيزيولوژيكي و شيميايي مواد شناخته شده است، اما خود فرد بايد مسئوليت اولية اختلال و بهبوديش را بپذيرد. بنابراين اعتياد يك علامت است و نه جوهر و اصل اختلال، مشكل خود فرد است نه مواد (ديلئون[3]، 1381).

 برخي شواهد نشان مي­دهند كه ميزان اشتياق فرد به اصول اخلاقي مي­تواند در اختلات مصرف مواد نقش داشته باشد. بي­اشتياقي اخلاقي اصطلاحي است كه براي اشاره به ميزان علاقه و پرداختن به موضوعات اخلاقي مورد استفاده قرار مي­گيرد. مطابق مباني نظري، بي­اشتياقي اخلاقي صفت ثابتي نيست، بلكه يك جهت گيري شناختي نسبت به جهان است كه با گذر زمان رشد مي­كند و تحت تأثير بافت­هاي اجتماعي كه شخص در آن عمل مي­كند قرار دارد (موري[4]، 2008). بندورا و باربارانلي و كاپارا (1996) دريافتند كه افراد داراي بي­اشتياقي اخلاقي بالا تمايل بيشتري به شركت در رفتارهاي بزهكارانه، سطح بالاتر پرخاشگري، و سطوح پايين تر گناه و گرايش به نفع اجتماعي دارند. در پژوهشي كه توسط جسيكا­اشلي[5] (2009) بر روي دانشجويان دوره ليسانس اجرا شد. نتايج  نشان داد كه مردان نمرات بيشتري از زنان در بي­اشتياقي اخلاقي و نمرات پايين تري در قضاوت اخلاقي داشتند. همچنين در تحقيقي كه بر روي جوانان مسلمان مصري انجام شد، يافته­ها تفاوت معني­داري در نمرات دو گروه زن و مرد پيدا كردند، اين محققان ارتباط معني داري نيز بين گزارش سطوح بالاي بي­اشتياقي اخلاقي و سن نشان دادند. در اين نمونه، هر چقدر افراد جوان تر بودند، سطوح بيشتري از بي­اشتياقي اخلاقي را دارا بودند (پائول، لايبر، فروم، لايبر،كريستوفر[6]؛2010). هايد، شاو و مولانين[7] (2010) در پژوهش خود نشان دادند كه بين طرد اوليه والدين، فقر همسايگان و همدلي كودك و بي­اشتياقي اخلاقي بعدي ارتباط وجود دارد. بخشي از اين نتايج هم نشان داد كه بي­اشتياقي اخلاقي ممكن است مكانيسمي زير بنايي براي بسياري از رفتار ضد­اجتماعي نوجوانان باشد. همچنين نشان داده شده است كه شهروندان داراي بي­اشتياقي اخلاقي حمايت بيشتري براي تجاوز نظامي، تروريسم، و مجازات براي مجرمان نشان مي­دهند (مك استير[8]، 2001؛آقيونو، ريل، تائو و فريمن[9]، 2007؛ واسيلجويك و ويكي[10]، 2013). بي­اشتياقي اخلاقي با تصميم گيري­هاي غيراخلاقي مرتبط است (دولي، ماريس، ژو و سوجين[11]، 2014).

[1]. Hyman  &  Malenka

[2]. SAMHSA

[3] . Dylyvn

[4] . Moore

[5] . jessica ashley

[6] . paul, lieber, freom, lieer & Christopher

[7] ..Hyde,shaw & mailanen

[8] .Mc Aister

[9] . Aquino, Real, THau & Freeman

[10] . Vasiljevic & Viki

فهرست

فصل اول: كليات پژوهش

فصل دوم: مباني نظري و پيشينه پژوهش

فصل سوم:روش اجرا

فصل چهارم: يافته ­هاي پژوهش

فصل پنجم: نتيجه گيري