پايان نامه نگاهي به زندگي و آثار ناصيف يازجي و بررسي مقامات و ديوان

در 177 صفحه ورد قابل ويرايش 

فهرست

عنوان                                                                                    صفحه

چكيده

پيشگفتار

بخش اول:اوضاع سياسي ، اجتماعي، فرهنگي و ادبي

 جهان عرب و لبنان در قرن نوزدهم

-اوضاع سياسي

- اوضاع اجتماعي

- اوضاع فرهنگي و ادبي

بخش دوم: نگاهي به زندگي و آثار ناصيف يازجي

فصل اول:تاريخچه زندگي ناصيف يازجي

-        اصل خاندان

-        در دربار امير بشير شهابي

-        زندگي ناصيف در بيروت

-        وفات يازجي

-        مقام و منزلت ناصيف يازجي

فصل دوم:گذري بر آثار شيخ ناصيف يازجي

بخش سوم:بررسي مجمع البحرين

فصل اول: ويژگي مقامات

فصل دوم:برگزيده اي از مقامات شيخ ناصيف يازجي

-        المقامه الطبيه

-        المقامه العقيقيه

-        المقامه النجديه

بخش چهارم: پژوهشي در ديوان يازجي

فصل اول:ويژگيهاي شعر ناصيف

فصل دوم:اغراض شعري

-        مدح

-        رثا

-        حكمت

-        غزل

-        تاريخ شعري

منابع و ماخذ

    ملخص الرساله

پيشگفتار

زمانيكه از ادبيات عصرنهضت سخن مي گوييم، بيشتر افراد چنين گمان مي كنند كه در اين دوره تمامي اديبان و شاعران از هر آنچه كه رنگ و بوي ادبيات كلاسيك داشت ،گريزان شدند و عليه سبك قديم شوريدند؛ اما با مطالعه بيشتر و عميق تر پي مي بريم كه در عصر نهضت ادبي ، استاداني وجود داشتند كه بر اصالت عربي و اسلوبهاي كهن اجدادشان سخت پايبند بودند.

اينان توانايي و مهارت بسياري در زمينه هاي مختلف ادبيات و نيز علوم بلاغي و لغوي داشتند و بر حفظ آنها تاكيد مي كردند.از جمله اين اساتيد،"شيخ ناصيف يازجي" را مي يابيم كه كمتر كسي به شناخت اين اديب و شناساندن سبك و آثار وي پرداخته است.

شيخ ناصيف در سال 1800م در لبنان ميان خانواده اي اصيل متولد شد . او از همان كودكي به آموختن علم و ادب پرداخت و از ده سالگي به سرودن شعر روي آورد.بيشتر اشعار اين استاد در زمينه حكمت و رثا است. او هيچگاه ابزار مدح را در راه چاپلوسي و كسب مال دنيا به خدمت نگرفت.بسيار بر حفظ ارزشهاي ملي – عربي پايبند بود و در تمام ظواهر زندگي اش  به واقع عمل مي نمود.

يازجي تمام عمرش را صرف مطالعه و تحقيق و تاليف كرد وچنان شهرتي كسب نمود كه دانشجويان و اساتيد از اقصي نقاط كشورهاي عربي به سوي او مي آمدندتا از سرچشمه دانش او جرعه اي نوشند.

شيخ ناصيف فرزنداني نيك تربيت نمود كه برخي از آنها در زمينه شعر و ادب مشهور مي باشند. از جمله فرزندان او "شيخ ابراهيم يازجي" است كه راه پدر را ادامه داد.

شيخ ناصيف بجز مجال ادب در زمينه صرف و نحو و علوم بلاغي و منطق و طب و موسيقي از خود آثار ارزنده اي بجا گذاشت.

اما در زمينه ادبيات ،مقامات او در خور توجه مي باشد. كتاب "مجمع البحرين " شامل شصت مقامه است كه به شيوه مقامات حريري نگاشته شده است. اين كتاب مجموعه لغوي عجيب و با ارزشي مي باشد كه در بر دارنده حوادث تاريخي و تفاصيل دقيقي راجع به آداب و رسوم عربها در زندگي و منش و جنگها و افتخارات آنهاست.همچنين پر از ضرب المثل و معما مي باشد.

بجز مجمع البحرين ،يازجي ديوان شعري از خود به جا گذاشت كه موضوعات مختلفي چون غزل ، مدح،رثا ،حكمت و تاريخ شعري را در بر مي گيرد. ولي در مجموع مي توان گفت ديوان وي رنگ و بوي حكمت دارد چرا كه شيخ علاوه بر آنكه قصايد مستقلي در زمينه حكمت سروده ، در مدح ها دو رثاهايش هم حكمت بسياري آورده است . شبخ ناصيف در اشعارش بسيار رهروي متنبي مي باشد .او متنبي را بسيار دوست مي داشت و سبك وي را تقليد نمود . بنابراين اشعار يازجي به همان سبك قديم سروده شده است و در نهايت جزالت و فخامت لفظ و معنا مي باشد .

اين رساله شامل چهار فصل مي باشد :

فصل اول به اوضاع سياسي ،اجتماعي ،ادبي و فرهنگي جهان عرب در قرن  نوزدهم به صورت مجمل پرداخته شده است .

در فصل دوم زندگي « شيخ ناصيف يازجي » و آثار وي مورد برسي قرار گرفته است .

در فصل سوم به صورت مجزا مقامات شيخ – كه اثر گرانبهايي است- و نيز سبك شيخ در مقامات آمده است .

و در فصل آخر ديوان شعري شيخ همراه با ترجمه برخي اشعار وي و بيان برخي نكات بلاغي مورد كنكاش واقع شده است .

در پايان از تمامي اساتيد ارجمندم به خصوص استاد محترم جناب آقاي دكتر جعفري و استاد گرامي جناب آقاي دكتر شايگان مهر نهايت تشكر  را دارم ، ونيز بسي لازم است از سر كار خانم وحداني استاد محترم دانشگاه پيام نور و دانشگاه آزاد واحد مشهد كه مرا از راهنمايي بي شائبه شان  بهره مند نمودند تقدير و تشكر نمايم .

در ضمن از كتابداران محترم آستان قدس رضوي و كتابخانه دانشكده ادبيات دانشگاه فردوسي مشهد و از تمام دوستان عزيزم كه مرا در اين مهم ياري رساندند از جمله خانم حاتمي كمال تشكر را دارم  و از خداوند براي تمام اين بزرگواران توفيق روز افزون خواستارم .

   اوضاع سياسي و جغرافيايي كشورهاي عربي ولبنان

در سالهاي بين 1800 تا اوايل قرن بيستم جهان عرب شاهد تحولات بسيار بزرگي در زمينه هاي سياسي، اجتماعي، فرهنگي و ادبي و .... بود.

اين سال ها شاهد حضور دولت هاي غربي در كشورهاي اسلامي و دخالت مستقيم آنها در تمام امور اين سرزمين ها بود.

دولت هايي چون فرانسه و انگليس، رقيباني سختكوش بودند كه در جهت و راستاي منافع استعماري شان به اشغال و چپاول سرزمين هاي عربي مي پرداختند. هرچند حضور آنها در اين كشورها چندان به طول نينجاميد ولي آثار اين حضور تا مدت ها  -وحتي به جرأت مي توان گفت تاكنون- در بيشتر زمينه هاي سياسي، اجتماعي، ادبي، ديني و فرهنگي باقي ماند.

از آن سو، دولت عثماني به ضعف گراييده بود و همين عامل وجود كشورهاي بيگانه را در جهان اسلام پررنگ تر مي كرد تا بدانجا كه از خلافت عثماني جز نمادي تهي چيزي باقي نمانده بود.

در مصر به فاصله چند سال از خروج فرانسويان از خاك آنجا، محمدعلي پاشا در سال 1805 م بر تخت پادشاهي نشست^{([1] )}. او در ابتداي حكومتش، تمام هم و غمش را صرف كشورگشايي نمود و موفق شد كشورهايي چون سودان، شام و برخي ديگر از سرزمين هاي عربي را تصرف نمايد هرچند بعدها به دلايلي مختلف سربازان مصري مجبور شدند خاك سوريه را ترك گويند اما حكومت «محمدعلي » و جانشينش « اسماعيل پاشا، » دوران شكوفايي سرزمين مصر از جهات مختلف محسوب مي شود.

سوريه در آن روزگار از نظر سياسي، بحران هاي زيادي به خود ديد. در ابتداي قرن نوزدهم طعمه حاكمان مستبدي چون «جزار» و« عبدالله پاشا » يا ديگر فرمانروايان لبناني و غيره بود و پس از آنكه به مدت نه سال تحت تصرف مصر بود دوباره به حاكميت دولت عثماني درآمد و آشفتگي ها و نابساماني ها، ديگر بار ادامه پيدا كرد. همين اوضاع آشفته سبب شد تا بسياري از اديبان سوري ترك ديار كنند و به لبنان يا مصر يا حتي اروپا مهاجرت نمايند.

اما در لبنان، عصر « امير بشير شهابي » (1789-1840) عصر شكوفايي بود⁽¹⁾ . او دربار خود را مركز تجمع نويسندگان و شاعراني چون « نقولا ترك » ،« پطرس كرامه » و« ناصيف يازجي» كرد.

پس از دوران شهابيها اوضاع لبنان آشفته شد تا به حوادث سال 1860 و بالاخره به استقلال لبنان و حكومت فرمانداران انجاميد و آن آغاز شكوفايي نهضت مدارس و معارف بود اگر چه در اين دوره آزادي روزنامه ها محدود گرديده بود.

برخي لبناني ها نيز به خاطر اوضاع آشفته كشورشان به ناچار به مصر -كه از همه نظر بسيار اوضاع مناسبي داشت- و آمريكا مهاجرت كردند اما در همان كشورها هم در نهضت ادبي جهان عرب تأثير بسزايي گذاشتند كه در اينجا مجال بيان آن نيست.

ساير كشورهاي عربي هم آماج جنگ هاي پي در پي ميان بيگانگان و مسلمانان بود. اما مي توان گفت مصر و سرزمين شام اوضاعي بسيار بهتر از آنها داشتند و از همين دو سرزمين بود كه نهضت ادبي شكل گرفت و تا ساير كشورها پيش رفت.

1- جرجي زيدان، تاريخ آداب اللغه العربيه، دارالفكر، چاپ اول 1996 م، ج 4، صص 12-11.

1- حنا الفاخوري، تاريخ الأدب العربي، چاپ دوم، 1380 هـ.ش، انتشارات توس، تهران، ص 902.