پروپوزال و روش تحقيق پايان نامه كارشناسي ارشد 

رشته تحصيلي: جغرافيا و برنامه ريزي شهري

              گرايش: آمايش سرزمين

عنوان: ارزيابي كيفيت زندگي شهري ( مطالعه ي موردي : نواحي شهري منطقه 1 اردبيل )

 مقدمه

همزمان باافزايش جمعيت،رشد شهرنشيني ونياز به توسعه شهري وهمچنين تحت تاثيرتحولات مدرنيسم در عرصه شهرسازي ، جامعه شهري با مشكلات ومسايل متعدي درعرصه اجتماعي وفرهنگي و... مواجه شدند كه به طور كلي كاهش كيفيت زندگي شهري را در آن ها موجب شده است .

اكنون دردوره اي به سر مي بريم كه مسائل شهرسازي ونيزمفاهيم شهري وشهروندي به مهمترين مسائل موثر بر ابعاد كمي وكيفي زندگي انسان مبدل شده است پيش از اين دوره نيز شهر در مفهوم عام آن اهميت داشته اما در دوران معاصر اين اهميت توسط طيف وسيع تري از مردم ونيز طيف فراتري از متخصصان ادراك شده است . از اينرو پرداختن به تئوري هاي جديد شهرسازي كه هريك با هدف حل مشكلات شهري وپيشبرد شهر به سوي مطلوبتر شدن، مطرح شدهاند، بيش ازبيش مهم است .(بندرآباد،1390،13)

كيفيت محيط شهري را مي توان تامين وارضاي توأمان نيازهاي مادي ومعنوي ساكنين منطقه با محل تعريف نمود . پرداختن به مسائلي همچون مسكن،كار، اشتغال، حمل ونقل، امنيت، ارامش خاطر ، شادي وسرزندگي ومسائل اجتماعي و فرهنگي مي تواند افق هاي روشني براي محيط زندگي را به همراه خود داشته باشد .

بيان مسأله

مفهوم كيفيت زندگي از اواخر قرن بيستم مورد توجه جامعه شناسان قرار گرفته است ، اما ريشه هاي آن رادرجامعه شناسي مي توان تا اواسط قرن بيستم پي گرفت ، توجه به كيفيت زندگي ومفاهيم مربوط به آن

به اواخردهه، 1960 برمي گردد . ذيويد اسميت اولين جغرافيداني بودكه درباره كيفيت زندگي، رفاه وعدالت اجتماعي

درجغرافيا صحبت كرد. توجه به كيفيت زندگي در جغرافياكه توسط جغرافيداناني نظير اسميت وهاروي وارد اين علم گرديده اند ، طي سالهاي اخير اهميت زيادي يافته است ، اين مفهوم كه در ابتدا به رعايت حداقل استاندارد ممكن جهت زندگي ودر واقع حق داشتن زندگي معطوف بود ، با گذشت زمان ، پيشرفت تكنولوژي ، بالا رفتن معلومات وتحصيلات اجتماعي ، مباحث مربوط به اصالت فرد وبالا رفتن سطح توقعات و خواسته هاي فردي واجتماعي شامل دايره تمامي انسان ها وتمامي تمايلات بشر براي داشتن حداكثر آسايش در زندگي گرديد .(سودا كوهي ،

بنابر تعريف سازمان بهداشت جهاني كيفيت زندگي درك افراد از موقعيت خود در زندگي از نظر فرهنگ، سيستم ارزشي كه درآن زندگي مي كنند، اهداف، انتظارات، استانداردها واولويت هايشان است. پس موضوعي كاملا ذهني بوده وتوسط ديگران قابل مشاهده نيست وبردري افراد از جنبه هاي مختلف زندگي استوار است(بونومي، پاتريك وبوشنل،2000، سازمان جهاني بهداشت،1996). مفهوم كيفيت زندگي از ابتداي دهه ي 1960 ميلادي در كشورهاي اروپايي رواج يافت.

در برخي از جوامع پيشرفته اين واژه همراه وگاهي مترادف با واژههاي ديگري مانند، بهزيستي همگان، رفاه اجتماعي، تامين اجتماعي ومانند آن به كارگرفته مي شد(حاج يوسفي، 1385). بنابراين مي توان گفت كيفيت زندگي مفهومي است كه براي ترسيم توسعه ورفاه جامعه به كار مي رود، به عبارت ديگر اين مفهوم منعكس كننده ي شرايط زندگي ورفاه افراد است. در واقع كيفيت زندگي ترويج وتوسعه ي مفاهيم كيفيت محيط زندگي مردم است تا بهترين شيوه هاي زيستي براي آن ها فراهم شود(پاركرومور، 2008).

بهبود كيفيت زندگي در هر جامعه اي، يكي از مهم ترين اهداف سياست هاي عمومي آن جامعه است. در طول سه دهه اخير، كيفيت زندگي، به عنوان جانشيني براي رفاه مادي، به اصلي ترين هدف اجتماعي كشورهاي مختلف تبديل شده است(Schmitt,2002). امروزه مطالعات كيفيت زندگي عمدتا بر محيط شهري وكيفيت زندگي شهري كانون اصلي توجه برنامه ريزان بوده است(لطفي، 1388،ص 65). براين اساس، تمايل جمعيت در سرتاسر جهان (ص43) كه به صورت قابل ملاحظه اي اين مطالعات در كشورهاي توسعه يافه، در حال توسعه ودر صنعتي شدن جديد از دهه 1970 به بعد مورد توجه جدي قرار گرفت (شيخ الاسلامي وخوشبين،1391،ص100).

در واقع مفهوم كيفيت زندگي يك متغير مركب مي باشد كه از چندين متغير متاثر مي گردد. تغيير در سطح در آمد مردم، شرايط زندگي،سلامت، محيط، فشار روحي رواني، فراغت، شادماني خانوادگي، روابط اجتماعي وچندين متغير ديگر نظير آن به شكل مركب كيفيت زندگي وتغييرات آن را تعيين مي كند(جاجرمي، كهتر، 1385: ج). رشد شتابان شهرنشيني در ايران طي دوسال اخير(1385-1365) تاثيرات ناشي از رشد شاخص ها برارتقا كيفيت زندگي را كاهش داده يا بي اثر كرده است.

اين بدان معني است كه رشد شهرنشيني (رشد تقاضا) با سرعتي به مراتب بيشتر از شاخص هاي كيفيت زندگي شهري (رشد عرضه) در حال افزايش است(علي اكبري وهمكاران،1381: 234). دراين راستا شهر اردبيل به دليل مهاجرت هاي بي رويه وبه تبع آن رشد فزآينده جمعيت شهري، تغييرات توسعه شهري به طرف سكونتگاهاي پيرامون يعني روستاهاي بلافاصل، سوء مديريت، وجود خرده فرهنگ هاي متنوع و... محلات را از تنوع اجتماعي، پويايي وسرزندگي ومشاركت ساكنان بازداشته است.

واينكه رسيدن به توسعه پايدار شهري، نظارت از بالا ودر پيش گرفتن سياست محله محوري (پايين به بالا ومشاركت مردمي، را مي طلبد محله محوري مي تواند راه حل مناسبي باري حل بسياري از مسائل ازجمله افزايش كيفيت زندگي وافزايش اجتماعي شدن ساكنان محله باشد( عليرضا محمدي 2002و1393). بديهي است اين افزايش سريع با توسعه بي رويه فضاهاي كالبدي روبرو شده وعلاوه برگسترش ناموزون شهر باعث كاهش سطح كيفيت زندگي شهروندان خواهد شد. توزيع تسهيلات وخدمات وكيفيت آنها به طور تفكيك ناپذيربا رفاه اجتماعي پيوند دارد. به بيان ديگر حتي زيباترين مكانها وبهترين آنها از لحاظ موقعيت دسترسي وزندگي اگر با فقدان يا ضعف دسترسي به منافع وامكانات مواجه باشد، نمي تواند براي رفاه ساكنان نوتبخش و مفيد باشد(طبيبيان، فريادي، 1384: 124).

شهرنشيني در كشور مانيز به سرعت در حال افزايش است به طوري كه براساس آخرين سرشماري جمعيت در سال 1390،71/0 جمعيت در شهرها زندگي مي كنند. تعداد شهرهاي كشورنيز از 210 شهر در سال 1335 به1331 شهر در سال 1390 رسده است(مركز آمار ايران، 1390) .باتوجه به مطالب عنوان شده، هدف اصلي تحقيق حاضر تبيين سطوح كيفيت زندگي در بافت هاي مختلف (قديم وجديد شهري) ونواحي شهري منطقه 1 شهر اردبيل برمبناي 4 شاخص اقتصادي، اجتماعي، كالبدي- محيطي ورواني يا ذهني است).