پايان نامه نقش اقتصاد سياسي در جغرافياي شهري

كليات پژوهش

در دوره‌هاي گذشته به طور سنتي جغرافياي شهري از موقع، موضع، وسعت، شكل، كاركرد، مورفولوژي و سازمان‌هاي داخلي شهرها بحث مي‌كرد. اما به موازات توسعه شهرها، افزايش جمعيت شهرهاي بزرگ، ظهور مسائل گوناگون و پيچيده اجتماعي- اقتصادي در داخل شهرها، ورود شهرهاي بزرگ جهان سوم به سيستم اقتصادي جهاني ابعاد تازه‌اي در جغرافياي شهري به وجود آمد و تحليل دقيق سياسي و اجتماعي را در قلمرو جغرافياي شهري سبب گرديد.
امروزه جمعيت‌يابي شديد شهرها به همراه مسائل اجتماعي- اقتصادي آنها شكل كاملاً تازه‌اي از شهر، شهرنشيني و شهرگرايي به وجود آورده است، از اين رو امروزه، در بررسي‌هاي جغرافيايي شهرها، از ايدئولوژي حاكم بر شهرها، تحليل تصميمات حكومتي در ارتباط با خلق فضاي فيزيكي و اجتماعي شهرها وابستگي به اقتصاد جهاني براي بررسي مسائل مهم شهرهاي جهان سوم، عدالت اجتماعي، كيفيت دسترسي مردم شهرها به نيازهاي اساسي، مكان‌گزيني همه سازمان‌ها و تأسيسات شهري نظير كارخانه‌ها، پارك‌ها، بيمارستان‌ها، مناطق مسكوني، مناطق تجاري و صنعتي، مناطق فرهنگي، فرودگاه‌ها و ترمينال‌هاي مسافربري، مدارس، درمانگاه‌ها، منطقه گذران اوقات فراغت، حوزه‌هاي اجتماعي، علل دو قطبي شدن جهان سوم و ده‌ها موضوع شهري در ارتباط با فضاي شهري سخن به ميان مي‌آيد. از اين رو، جهت‌گيري جغرافياي شهري، براي ورود به قلمروهاي تازه، كاملاً با اقتصاد سياسي،و نظام‌هاي حكومتي پيوند مي‌خورد.
تا نيمه اول قرن بيستم به سبب افزايش جمعيت شهرها، ايجاد شهركهاي جديد با 5000 نفر جمعيت و حداكثر تا 40000 نفر لازم مي‌نمود؛ اما هم‌اكنون شهركهاي اقماري شهرهاي بزرگ در حدود 250000 نفر و حتي گاهي تا 400000 نفر را در خود جاي مي‌دهند. در نتيجه بر خلاف سابق كه مكان‌هاي شهري در برابر مكان‌هاي روستايي قرار مي‌گرفت، امروزه سيستم‌هاي شهري به صورت حوزه‌هاي مادر شهري منطقه شهرنشين، مجموعه‌هاي شهري و بالاخره به شكل مگالاپليس[1]  ظاهر مي‌شوند كه در تمام آنها مادر شهرها، شهرهاي بزرگ، شهرهاي مياني، شهركها و روستاها، در داخل مجموعه‌ها و سيستم‌هاي سلسله مراتبي قرار مي‌گيرند و يك واحد منسجم و به هم پيوسته شهري را تشكيل مي‌دهند كه از شرايط سيستمي تأثير مي‌پذيرند و برخوردي سيستمي مي‌طلبند. اين سيستم شهري و سلسله مراتبي نه تنها به ناحيه جغرافيايي شهر سامان مي‌دهد بلكه در جهان سوم از سيستم‌هاي مادر شهرهاي جهاني شديداً نيرو مي‌گيرند؛ پس امروزه در جغرافياي شهري، درباره شهرها با توجه به ناحيه شهر و رابطه آن با ديگر نواحي جغرافيايي جهان مطالعه مي‌گردد و ابعاد جغرافياي شهري با سياستهاي جهاني و ناحيه‌اي پيوند داده مي‌شود.در جغرافياي شهري سنتي، روي شرايط طبيعي، موقع و يا تنها به مورفولوژي شهرها تأكيد مي‌شد. امروزه در جغرافياي شهري، از شرايط فيزيكي حاكم بر شهرها دور مي‌شود و به جاي آن، همه پديده‌هاي شهري ذر ارتباط با ايدئولوژي اهداف نظام‌هاي حكومتي، شرايط اجتماعي و اقتصادي مورد مطالعه قرار مي‌گيرد، زيرا محيط ساخته شده شهري و ساخت فضايي از سياست نظام‌هاي حكومتي منشأ مي‌گيرد و گروه‌هاي انساني و فعاليت‌هاي اجتماعي- اقتصادي آنها را در نقاط معين شهري جاي مي‌دهد. به سخن روشن، در زمان ما، اين ساخت طبيعت شهر نيست كه ساخت داخلي شهرها و مورفولوژي آنها را شكل مي‌دهد بلكه اين شرايط داخلي داخلي شهرها متأثر از ارزش‌هاي اجتماعي- اقتصادي نظام حاكم بر كشورها است كه كيفيت كاربري زمين و سياستهاي برنامه‌ريزي شهري را تعين مي‌كند. از اين رو جغرافياي شهري جديد، با تحليل ارزش‌هاي اجتماعي- اقتصادي كشورها، ساخت فضايي شهرها را بررسي مي‌كند، و در نهايت ملاحظه مي‌شود كه ارزش‌هاي اجتماعي، متأثر از تفاوت‌هاي فرهنگي، مورفولوژي شهري و شرايط زندگي در شهرهاي بزرگ را به شكل‌هاي گوناگون سامان مي‌دهد. مورفولوژي شهر همواره با كاركرد آن پيوند محكمي دارد. انتقال صنايع از بخش‌هاي مركزي شهرها به فضاهاي بيروني و حومه‌ها مي‌توانند فعاليت و كاركرد كتابخانه‌ها، موزه‌ها، دانشگاه‌ها، مدارس و بيمارستان‌ها را را افزايش دهد و به همراه آن مورفولوژي بخش مركزي شهرهاي بزرگ نيز دچار دگرگوني شود. اين نتيجه به دست مي‌آيد كه در زمان ما تغييرات اجتماعي و اقتصادي سريعتر از تغييرات فيزيكي صورت مي‌گيرد و محيط زيست انساني نه از تغييرات فيزيكي بلكه از تغييرات اجتماعي تأثير فوري مي‌پذيرد. مطالعه و تحليل اين تغييرات اجتماعي- اقتصادي در ارتباط با ساخت فضايي شهر مورد تأكيد جغرافياي شهري مي‌باشد. از اين رو امروزه در جغرافياي شهري، مفاهيم رشد و توسعه شهر به عنوان فرآيند اجتماعي و سياسي بيش از ساير موضوعات بررسي و مطالعه مي‌شود.

[1] Megalopolis

فهرست مطالب

فصل اول

كليات پژوهش

كليات پژوهش... 1

بيان مسئله. 3

اهدف پژوهش... 5

اهميت و ضروت پژوهش... 5

تعاريف نظري متغير ها 7

فصل دوم

جغرافياي شهري

مقدمه. 9

جغرافياي شهري چيست؟. 9

الف- درون شهري.. 10

قلمروهاي جغرافياي شهري.. 10

مطالعه تطبيقي در جغرافياي شهري.. 13

ابعاد اجتماعي و اقتصادي جغرافياي شهري.. 14

مطالعات ماكرو و ميكرو در جغرافياي شهري.. 15

سطوح تحليلي در جغرافياي شهري.. 16

1- اقتصاد سياسي و جغرافياي شهري.. 16

2- تحليل تخصيص منابع و جغرافياي شهري.. 17

3-  مديران شهري و جغرافياي شهري.. 18

نتيجه‌گيري از سطوح تحليلي در جغرافياي شهري.. 18

جنبه‌هاي فضايي توسعه شهري.. 20

الف- درون شهري.. 20

مفهوم پراكندگي فضايي در جغرافياي شهري.. 20

قلمروهاي جغرافياي شهري.. 20

مطالعه تطبيقي در جغرافياي شهري.. 23

ابعاد اجتماعي و اقتصادي جغرافياي شهري.. 24

جغرافياي شهري و ابعاد اجتماعي و اقتصادي آن. 24

جغرافياي شهري چيست؟. 24

سطوح تحليل در جغرافياي شهري.. 25

نمونه‌اي از تاثير اقتصاد سياسي در توليد فضا و ساخت آن. 25

تحليل تخصيص منابع و جغرافياي شهري.. 26

۳- مديران شهري و جغرافياي شهري.. 27

۴- محيط محلي و جغرافياي شهري.. 27

جغرافياي شهري و تصميمات سياسي.. 27

جغرافياي شهري و نقش دولتها 28

جغرافياي شهري و جغرافياي تاريخي شهر. 28

جغرافياي شهري و اقتصاد كلان. 29

محورهاي برنامه‌ريزي شهري.. 29

انواع برنامه ريزي با توجه به كيفيت زندگي مردم. 30

برنامه ريزي فيزيكي.. 30

برنامه ريزي اقتصادي.. 30

برنامه‌ريزي اجتماعي: اين برنامه‌ريزي بر پيشرفت منابع انساني تاكيد دارد 31

مدل برنامه‌ريزي شهري براي گروههاي اجتماعي از هودسون. 31

برنامه ريزي جغرافي‌دانان به عنوان تصميم گيرندگان. 31

برنامه ريز و جغرافي‌دان به عنوان مشاور. 32

مناسبات متقابل برنامه ريز و جغرافي دان با گروه‌هاي اجتماعي.. 32

فصل سوم

مفاهيم اقتصاد سياسي

مقدمه. 34

اقتصاد سياسي چيست؟. 36

اقتصاد سياسي ارتباطات.. 42

بازانديشي در اقتصاد سياسي.. 48

چالش هاي مربوط به مرز بندي ها 62

رابطه تئوري اقتصاد ملي و سياست اقتصادي.. 65

تئوري اقتصاد ملي و سياست اقتصادي.. 66

موضوع سياست اقتصادي.. 68

ماهيت و مفهوم سياست اقتصادي.. 71

سياست اقتصادي عملي.. 72

سياست نظام اقتصادي.. 73

سياست ساختاري.. 73

سياست جاري و روزمره 74

علم سياست اقتصادي.. 74

حاملان سياست اقتصادي.. 75

تصميم گيرندگان. 75

عاملان نفوذ در سياست اقتصادي.. 76

انگيزه هاي سياست اقتصادي.. 76

مراحل اعمال سياست اقتصادي.. 77

هدف هاي سياست اقتصادي.. 78

اقتصاد سياسي در مكتب نيوكلاسيكي.. 78

اقتصاد سياسي ماركسيستي.. 80

اقتصاد سياسي نئوكلاسيك... 80

اقتصاد سياسي كينزي.. 80

فصل چهارم

نتيجه گيري و پيشنهادات

نتيجه گيري.. 82

پيشنهادات.. 91

منابع. 92