پايان نامه كارشناسي روانشناسي باليني

بررسي رابطه ي هوش هيجاني و هوش معنوي با تاب آوري در دانشجويان دانشگاه آزاد اردبيل

مقدمه

انسان همواره به دنبال دستيابي به راه هايي براي مقابله ي مفيد با مشكلات بوده است و كوشيده تا با كمترين آسيب ممكن، به حل مشكلات و مسائل خود بپردازد. يكي از اين راهها، نگريستن به مشكلات به عنوان فرصتي براي بروز توانايي هااست. در سالهاي اخير، رويكرد روانشناسي مثبت، با شعار توجه به استعدادها و توانمنديهاي انسان، مورد اقبال پژوهشگران حوزه هاي مختلف روانشناسي قرار گرفته است. يكي از سازه هاي مطرح در روانشناسي مثبت، تاب آوري[1] است. تاب آوري قابليت فرد در برقراري تعادل زيستي، رواني معنوي، در مقابل شرايط مخاطره آميز است (كانروديويدسون[2]، 2003) عوامل مؤثر بر تاب آوري در حالت كلي شامل عوامل دروني (ويژگي هاي شخصيتي، هوش و...) و عوامل بيروني( خانواده، مدرسه و...) است (رولف[3] و همكاران، 1990؛ راتر[4]، 1999). يكي از عوامل مؤثر بر تاب آوري، هوش است.

برداشت هاي روانشناسان از كلمه ي هوش بسيار گوناگون است. برخي روانشناسان اوليه هوش را توانايي حل مسئله مي دانستند و عده اي ديگر، آن را توانايي انطباق و يادگيري، براساس تجارت روزمره در نظر گرفتند (سانتراك[5]، 2003). رويكردهاي هوش چندگانه در روانشناسي به عنوان ديدگاهي قابل قبول و مطرح در ادبيات روانشناختي، جايگاه خود را تثبيت كرده اند. در اين ديدگاه از انواع هوش سخن به ميان مي آيد. در بررسي انواع گوناگون هوش، اخيراً به دو نوع هوش عاطفي[6]و هوش معنوي[7] بر مي خوريم كه هر دو تأثير بسزايي در تاب آوري افراد دارند. هوش معنوي براي اولين بار توسط زهر ومارشال[8](2000) مطرح شد.كينگ[9](2008) هوش معنوي را به عنوان مجموعه اي از سازگاري ظرفيت هاي رواني مبتني بر جنبه هاي غير مادي و متعالي واقعيت بخصوص آنها كه وابسته به طبيعت وجود شخصي،  معناي شخصي، تعالي و حالت هاي گسترش يافته ي معنويت مي باشد، تعريف كرده است.

وي چهار مؤلفه ي گسترش خودآگاهي،  معناسازي شخصي، آگاهي متعالي و تفكر وجودي نقادانه را براي هوش معنوي مطرح كرده است. گسترش خوداگاهي شامل توانايي داخل شدن به ( يا خارج شدن از ) حالت هاي معنوي يا فراتر از هوشياري به تشخيص خود فرد است. معناسازي شخصي عبرت است از توانايي استنتاج هدف و معناسازي شخصي از همه ي تجارب جسمي و رواني، شامل ظرفيت ايجاد كردن هدف زندگي و تسلط يافتن بر آن. آگاهي متعالي شامل تعيين ابعاد متعالي خود، ديگران و جهان مادي در خلال حالت طبيعي بيداري و هوشياري است و تفكر وجودي نقادانه به صورت ظرفيت تفكر منتقدانه از سرشت وجود، واقعيت، عالم وجود، مكان، زمان، مرگ و ديگر موضوعات وجودي يا ماوراء طبيعي تعريف شده است. رابطه ي هش معنوي با متغييرهاي روانشناختي زيادي از جانب پژوهشگران بررسي شده است. مثلاً جوكار (1386) رابطه ي معناداري را بين هوش و تاب آوري گزارش كرده است. وش ديگري كه كمك مي كند تا افراد در برابر مشكلات و آسيب ها تاب آوري بيشتري نشان دهند مفهوم هوش هيجاني است هوش هيجاني شامل درك، فهم، استدلال و اداره ي هيجان خود و ديگران مي باشد (سالوودي[10] و همكاران، 2002)، و قابليت هاي هوش هيجاني براي خود گرداني هيجاني و تدبير ماهرانه ي روابط، بسيار با اهميت است.

امرزه بسياري از روانشناسان مثبت نگر بر اين بارند كه  اگر افراد از هوش هيجاني بالايي برخوردار باشند مي توانند در برابر مشكلات و چالش هاي خود تاب آوري بيشتري نشان دهند.

فهرست مطالب

فصل اول : كليات تحقيق

مقدمه.. 1

بيان مسأله.. 3

اهميت و ضرورت تحقيق.. 5

اهداف پژوهش.. 6

فرضيه هاي پژوهش.. 6

تعاريف نظري و عملياتي متغييرها.. 7

فصل دوم : ادبيات تحقيق

الف)زمينه پژوهش.. 11

هيجان چيست؟.. 11

چرا بعضي از آدم هاي با هوش كار احمقانه مي كنند؟   12

تاريخچه هوش هيجاني :.. 14

مفهوم هوش هيجاني :.. 18

مؤلفه هاي هوش هيجاني :.. 20

الف) مهارتهاي درون فردي :.. 20

ب) مهارتهاي ميان فردي :.. 22

ج) سازگاري:.. 23

اهميت و ضرورت هوش هيجاني.. 26

هوش هيجاني و تأثير آن بر بهداشت رواني.. 28

نحوه استفاده از هوش هيجاني در تحول پيشه و گزينش   29

پيامدهاي بهداشتي تنظيم هيجاني.. 30

هوش معنوي( SI ).. 32

عصب شناسي تجربه هاي معنوي: 37

داشتن تاريخ تحولي ويژه.. 39

مؤلفه هاي هوشمعنوي.. 40

تاب آوري.. 49

عوامل محافظت كننده محيطي.. 52

ويژگي هاي محيط هاي تاب آور ( خانواده، مدرسه، اجتماع)   53

راه هاي محيطي ارتقاي تاب آوري.. 54

نقش محيط در تاب آوري.. 54

چطور اين مهارت را پرورش دهيم : 56

2 ـ كفايت اجتماعي.. 57

مسئوليت پذيري.. 61

فصل سوم : روش تحقيق

جامعه آماري.. 73

نمونه و روش نمونه گيري.. 74

ابزار پژوهش.. 74

روش تجزيه و تحليل.. 78

فصل چهارم : تجزيه و تحليل آماري

الف)يافته هاي جمعيت شناختي.. 80

ب)يافته هاي توصيفي.. 84

ج)يافته هاي استنباطي.. 88

متغير ملاك.. 91

متغير پيش بين.. 91

فصل پنجم : بحث و نتيجه گيري

بحث و نتيجه گيري.. 93

محدوديت هاي پژوهش.. 96

پيشنهادات.. 97

منابع.. 99